بیماری سلیاک: علائم، علل، درمان و تشخیص

بیماری سلیاک یک اختلال گوارشی و خود ایمنی است که می تواند به روده کوچک شما آسیب برساند. افراد مبتلا به این بیماری ممکن است علائمی مانند اسهال، نفخ، گاز، کم خونی و مشکلات رشد را تجربه کنند. بیماری سلیاک می تواند توسط پروتئینی به نام گلوتن ایجاد شود. گلوتن در غلات مانند گندم، جو و چاودار یافت می شود. تغییر رژیم غذایی برای اجتناب از گلوتن اغلب به تسکین علائم شما کمک می کند.

مطالعه بیشتر: آشنایی با انواع و قیمت مکمل های ورزشی حاوی پروتئین

بیماری سلیاک چیست؟

بیماری سلیاک که به عنوان اسپرو سلیاک یا آنتروپاتی حساس به گلوتن شناخته می شود یک اختلال گوارشی و چند سیستمی است. چند سیستمی به این معنی است که ممکن است چندین اندام را تحت تأثیر قرار دهد. این بیماری یک اختلال پیچیده که در آن با خوردن گلوتن (پروتئین موجود در برخی غلات مانند گندم، جو و چاودار) سیستم ایمنی باعث آسیب به روده کوچک می شود.

مطالعه بیشتر: گلوتن چیست؟

تفاوت بین بیماری سلیاک و حساسیت به گلوتن غیر سلیاک (NCGS) چیست؟

بیماری سلیاک باعث آسیب به روده کوچک می شود. نشانگرهای خاصی در خون وجود دارد که به تایید تشخیص کمک می کند. حساسیت غیر سلیاک به گلوتن باعث تهوع، استفراغ، درد شکم، سردرد، اسهال، درد مفاصل، خستگی می شود. این علائم ممکن است خفیف یا شدید باشند. با این حال، NCGS به روده آسیب نمی رساند. در NCGS هیچ نشانگر خاصی در خون وجود ندارد و در صورت تشخیص این بیماری جهت بهبود علائم باید از رژیم غذایی بدون گلوتن پیروی کرد.

 

علل بیماری سلیاک چیست؟

به طور معمول، سیستم ایمنی برای محافظت از بدن در برابر مهاجمان خارجی طراحی شده است. هنگامی که افراد مبتلا به بیماری سلیاک غذاهای حاوی گلوتن مصرف می کنند، سیستم ایمنی آن ها به پوشش روده حمله می کند که در نتیجه باعث التهاب (تورم) در روده شده و به پرزها، ساختارهای مو مانند روی پوشش روده کوچک آسیب می رساند. مواد مغذی غذا توسط پرزها جذب می شود. اگر پرزها آسیب ببینند، فرد نمی تواند مواد مغذی را جذب کند و هر چقدر هم که بخورد دچار سوءتغذیه می شود.

مطالعه بیشتر: انواع کربوهیدرات ها در رژیم غذایی شما

علائم بیماری سلیاک چیست؟

علائم بیماری سلیاک در بین مبتلایان متفاوت است و عبارتند از:

• هیچ علامتی وجود ندارد (مانند برخی از اعضای خانواده بیماران سلیاک)
• مشکلات گوارشی (نفخ شکم، درد، گاز، یبوست، اسهال، مدفوع کم رنگ و کاهش وزن)
• بثورات پوستی شدید تاول دار به نام درماتیت هرپتی فرمیس و زخم در دهان (به نام زخم آفتی)
• کم خونی غیر قابل توضیح (شمارش خون پایین) یا هپاتیت (التهاب کبد)
• مشکلات اسکلتی عضلانی (گرفتگی عضلات، درد مفاصل و استخوان) و نقص در مینای دندان
• مشکلات رشد و عدم رشد (در کودکان). به این علت که آن ها نمی توانند مواد مغذی را جذب کنند.
• احساس سوزن سوزن شدن در پاها (ناشی از آسیب عصبی و کمبود کلسیم)
• افسردگی

 

چه مشکلات دیگری می تواند همراه با بیماری سلیاک باشد؟

بیماری سلیاک می تواند بیمار را در برابر سایر مشکلات سلامتی آسیب پذیر کند، از جمله:

• سوء تغذیه
• پوکی استخوان، بیماری است که استخوان ها را ضعیف می کند و منجر به شکستگی می شود. به این دلیل که فرد در جذب کلسیم و ویتامین D مشکل دارد.
• ناباروری
• سرطان روده (بسیار نادر)
• افرادی که به بیماری سلیاک مبتلا هستند ممکن است بیماری های خود ایمنی دیگری نیز داشته باشند، از جمله:
• بیماری تیروئید یا بیماری کبد
• دیابت نوع 1
• لوپوس
• روماتیسم مفصلی
• اختلالات خودایمنی کبد

 

بیماری سلیاک چگونه درمان می شود؟

اگر به بیماری سلیاک مبتلا هستید، نمی‌توانید از غذاهای حاوی گلوتن (از جمله گندم، چاودار و جو) استفاده کنید. شما باید با کمک متخصص تغذیه از رژیم غذایی خاصی پیروی کنید. حذف گلوتن از رژیم غذایی معمولاً در عرض چند روز وضعیت را بهبود می بخشد و در نهایت علائم بیماری را پایان می دهد. با این حال، پرزها معمولاً به ماه ها تا سال ها نیاز دارند تا بهبودی کامل پیدا کنند. ممکن است دو تا سه سال طول بکشد تا روده در بزرگسالان بهبود یابد، در حالی که برای یک کودک حدود شش ماه طول می کشد.

شما به ویزیت‌های منظم پزشکی (معمولاً در 3 ماه، 6 ماه و سپس هر سال) نیاز دارید و باید تا پایان عمر در این رژیم باقی بمانید. خوردن حتی مقدار کمی گلوتن می تواند به روده شما آسیب برساند و مشکل را دوباره شروع کند.

پیروی از یک رژیم غذایی بدون گلوتن به این معنی است که شما نمی توانید بسیاری از “مواد اصلی” از جمله پاستا، غلات و بسیاری از غذاهای فرآوری شده حاوی گلوتن را بخورید. همچنین ممکن است گلوتن در مواد افزوده شده به غذا برای بهبود بافت یا طعم و در برخی داروها وجود داشته باشد. آلودگی متقاطع یکی دیگر از منابع رایج گلوتن است. زمانی اتفاق می افتد که غذاهای بدون گلوتن به طور تصادفی با گلوتن تماس پیدا کنند.

اگر بیماری سلیاک دارید، همچنان می توانید یک رژیم غذایی متعادل داشته باشید. به عنوان مثال، نان و ماکارونی تهیه شده از انواع دیگر آرد (سیب زمینی، برنج، ذرت یا سویا) در دسترس است. علاوه بر این، چندین فروشگاه مواد غذایی و شرکت های مواد غذایی نان و سایر اقلام فاقد گلوتن را می فروشند.

همچنین می توانید غذاهای تازه ای که به طور مصنوعی فرآوری نشده اند مانند میوه ها، سبزیجات، گوشت و ماهی مصرف کنید، زیرا حاوی گلوتن نیستند.

مطالعه بیشتر: مهم ترین ماده معدنی ضروری بدن در انواع رژیم های غذایی

چگونه می توانم از بیماری سلیاک پیشگیری کنم؟

بیماری سلیاک قابل پیشگیری نیست. با این حال، تشخیص زودهنگام و مدیریت بیماری ممکن است از عوارض شدید جلوگیری کند. بنابراین، بررسی این بیماری در افرادی که در معرض خطر بالای ابتلا به این بیماری هستند، مانند اعضای درجه یک خانواده، بسیار مهم است.

 

جنبه های عملی زندگی با بیماری سلیاک چیست؟

یک رژیم غذایی بدون گلوتن تغییر بزرگی در زندگی شما خواهد بود (تغییر خوب و ضروری در صورت ابتلا به بیماری سلیاک). شما باید در عادات غذایی خود تجدید نظر کنید، از جمله آنچه برای ناهار می‌خرید، آنچه در مهمانی‌ها می‌خورید یا میان‌وعده‌هایی که می‌خورید. هنگامی که به خرید می روید، حتما برچسب مواد تشکیل دهنده را به دقت بخوانید تا از بلع تصادفی گلوتن جلوگیری کنید. اگر پس از خواندن برچسب ها از محتوای گلوتن مطمئن نیستید، برای شما بی خطر نیست.

یک متخصص تغذیه، یک متخصص مراقبت های بهداشتی که در زمینه غذا و تغذیه تخصص دارد، می تواند در رژیم غذایی بدون گلوتن به شما کمک کند. همچنین گروه های حمایتی وجود دارند که می توانند به بیمارانی که به تازگی بیماری سلیاک تشخیص داده شده اند کمک کنند.