کم خونی در کودکان یک اختلال خونی شایع است و زمانی رخ می دهد که بدن گلبول های قرمز کمتر از حد طبیعی داشته باشد. گلبول های قرمز با استفاده از پروتئینی به نام هموگلوبین، اکسیژن را در سراسر بدن حمل می کنند. اگر این سلول ها یا این پروتئین کافی نباشد، کم خونی ایجاد می شود.
کم خونی اغلب نشانه و علایمی از یک بیماری است تا اینکه خودش یک بیماری محسوب شود. در برخی موارد، کم خونی در کودکان موقتی است و ناشی از کمبود مواد مغذی یا از دست دادن خون است. در موارد دیگر نتیجه یک بیماری مزمن یا ارثی است، از جمله اختلالات ژنتیکی، مشکلات خود ایمنی، سرطان ها و سایر بیماری ها. در حالی که بسیاری از انواع کم خونی را می توان خفیف و به راحتی اصلاح کرد، انواع خاصی از کم خونی می تواند شدید، مزمن و/یا تهدید کننده زندگی باشد.
| مطالعه بیشتر: آشنایی با انواع و قیمت مکمل های ورزشی حاوی پروتئین |
کم خونی در کودکان چیست؟
کم خونی در کودکان یک مشکلی است که در اغلب کودکان رایج است. حدود 20 درصد از کودکان در مقطعی با کم خونی تشخیص داده شده اند. کودکی که کم خونی دارد گلبول قرمز یا هموگلوبین کافی ندارد. هموگلوبین نوعی پروتئین است که به گلبول های قرمز اجازه می دهد تا اکسیژن را به سلول های دیگر بدن حمل کنند.
انواع مختلفی از کم خونی در کودکان وجود دارد. فرزند شما ممکن است 1 مورد از این موارد را داشته باشد:
- کم خونی ناشی از فقر آهن: شایع ترین علت کم خونی است. این نوع کم خونی زمانی است که کودک آهن کافی در خون ندارد. آهن برای تشکیل هموگلوبین لازم است.
- کم خونی مگالوبلاستیک: این نوع کم خونی زمانی اتفاق می افتد که گلبول های قرمز به دلیل کمبود اسید فولیک یا ویتامین B-12 بیش از حد بزرگ می شوند. یکی از انواع کم خونی مگالوبلاستیک، کم خونی پرنیشیوز است. در پرنیشیوز، جذب ویتامین B-12، که برای ساخت گلبول های قرمز ضروری است مشکل دارد.
- کم خونی همولیتیک: این نوع کم خونی زمانی اتفاق می افتد که گلبول های قرمز خون از بین می روند. دلایل مختلفی مانند عفونت های جدی یا داروهای خاص وجود دارد.
- کم خونی داسی شکل: این یک نوع هموگلوبینوپاتی است که یک نوع کم خونی ارثی با گلبول های قرمز غیرطبیعی است.
- کم خونی کولی (تالاسمی): این نوع کم خونی در کودکان از انواع کم خونی ارثی با گلبول های قرمز غیر طبیعی است.
- کم خونی آپلاستیک: این کم خون در اثر نارسایی مغز استخوان در ساخت سلول های خونی است.
| مطالعه بیشتر: مصرف مکمل ورزش در دوران بارداری و شیردهی چه تاثیری در کم خونی کودک دارد؟ |
چه چیزی باعث کم خونی در کودک می شود؟
کم خونی در کودکان 3 علت اصلی دارد:
- از دست دادن گلبول های قرمز
- ناتوانی در ساخت گلبول های قرمز کافی
- تخریب گلبول های قرمز
کاهش گلبول های قرمز یا سطح هموگلوبین ممکن است به دلایل زیر باشد:
- نقص ارثی گلبول قرمز
- عفونت ها
- برخی بیماری ها
- داروهای خاص
- کمبود برخی ویتامین ها یا مواد معدنی در رژیم غذایی
کدام کودکان در معرض کم خونی هستند؟
عوامل یا فاکتورهای خطری که نشان دهنده کم خونی در کودکان می باشند، عبارتند از:
- نارس یا کم وزن هنگام تولد
- زندگی در فقر یا ترک یک کشور در حال توسعه برای مهاجرت
- خوردن شیر گاو بیش از حد
- رژیم غذایی با کمبود آهن یا ویتامین یا مواد معدنی
- جراحی یا تصادف با از دست دادن خون
- بیماری های طولانی مدت مانند عفونت ها یا بیماری های کلیوی یا کبدی
- سابقه خانوادگی یک نوع کم خونی ارثی، مانند کم خونی سلول داسی شکل
| مطالعه بیشتر: مهم ترین ماده معدنی ضروری بدن چیست؟ |
علائم کم خونی در کودک چیست؟
بیشتر علائم کم خونی در کودکان به دلیل کمبود اکسیژن در سلول ها است. بسیاری از علائم با کم خونی خفیف رخ نمی دهد. در ادامه به رایج ترین علائم اشاره شده است:
- افزایش ضربان قلب
- تنگی نفس یا مشکل در نفس کشیدن
- کمبود انرژی، یا زود خسته می شود
- سرگیجه به ویژه هنگام ایستادن
- سردرد
- کج خلقی
- سیکل قاعدگی نامنظم
- عدم وجود یا تاخیر در قاعدگی
- زخم یا تورم زبان
- پوست رنگ پریده
- زردی پوست، چشم و دهان (یرقان)
- بزرگ شدن طحال یا کبد
- تاخیر در سیر تکاملی رشد
- تاخیر در بهبود زخم و بافت بدن
بسیاری از این علائم می تواند ناشی از سایر مشکلات خونی یا سایر اختلالات باشد. کم خونی اغلب نشانه بیماری دیگری است. هر گونه علائم را به پزشک کودک خود گزارش دهید و همواره برای تشخیص بهتر است به پزشک مراجعه کنید.
چگونه کم خونی در کودک تشخیص داده می شود؟
از آنجایی که کم خونی در کودکان شایع است و اغلب هیچ علامتی ندارد پزشکان غربالگری معمولی را برای آن ها تجویز می کنند. اکثر کم خونی کودک با این آزمایشات خون تشخیص داده می شود:
- هموگلوبین و هماتوکریت: آزمایش هموگلوبین و هماتوکریت اغلب اولین آزمایش غربالگری برای کم خونی کودک است که تجویز می شود. در این آزمایش میزان هموگلوبین و گلبول های قرمز خون را اندازه گیری می کند.
- شمارش کامل خون (CBC): در این آزمایش فاکتورهایی از جمله شمارش کامل خون، گلبول‌های قرمز و سفید، سلول‌های لخته‌کننده خون (پلاکت‌ها) و گاهی اوقات گلبول‌های قرمز جوان (رتیکولوسیت‌ها) را بررسی می‌کنند. این آزمایش اطلاعات بیشتری در مورد گلبول های قرمز خون و همچنین هموگلوبین و هماتوکریت ارائه می دهد.
- اسمیر خون محیطی: نمونه کوچکی از خون زیر میکروسکوپ بررسی می شود تا ببیند سلول های خونی طبیعی به نظر می رسند یا خیر.
بسته به نتایج آزمایش خون کودک شما ممکن است آسپیراسیون مغز استخوان، بیوپسی یا هر دو را نیز انجام دهند. این کار با مصرف مقدار کمی مایع مغز استخوان (آسپیراسیون) یا بافت مغز استخوان جامد (بیوپسی هسته) انجام می شود. مایع یا بافت از نظر تعداد، اندازه و بلوغ سلول‌های خونی یا سلول‌های غیرطبیعی بررسی می‌شود.
کم خونی در کودک چگونه درمان می شود؟
درمان کم خونی در کودکان به علائم، سن و سلامت عمومی و شدت این وضعیت بستگی دارد.
برخی از انواع کم خونی نیازی به درمان ندارند. انواع دیگر ممکن است به دارو، انتقال خون، جراحی یا پیوند سلول های بنیادی نیاز داشته باشند. پزشک کودک شما ممکن است شما را به یک متخصص خون ارجاع دهد. راه های درمان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- قطره یا قرص ویتامین و مواد معدنی
- تغییر رژیم غذایی کودک
- قطع مصرف دارویی که باعث کم خونی می شود
- انتقال خون
- پیوند سلول های بنیادی
- جراحی برای برداشتن طحال (بسیار نادر)
عوارض احتمالی کم خونی در کودک چیست؟
عوارض کم خونی در کودکان به عامل ایجاد کننده آن بستگی دارد. برخی از انواع کم خونی عوارض کمی داشته و برخی عوارض مکرر و جدی دارند. بسیاری از کم خونی ها ممکن است باعث:
- مشکلات رشد
- درد و تورم مفاصل
- نارسایی مغز استخوان
- سرطان خون یا سرطان های دیگر
برای جلوگیری از کم خونی در فرزندم چه کنم؟
برخی از انواع کم خونی در کودکان، ارثی بوده و قابل پیشگیری نیستند. کم خونی ناشی از فقر آهن، شکل رایج کم خونی، ممکن است با اطمینان از دریافت آهن کافی در رژیم غذایی کودک، قابل پیشگیری باشد. برای انجام این کار:
- در صورت امکان به نوزاد خود شیر دهید. آن ها آهن کافی از شیر مادر دریافت خواهند کرد.
- شیر خشک را با آهن بدهید. اگر کودک شما شیر خشک مصرف می کند، از شیر خشک حاوی آهن اضافه شده استفاده کنید.
- تا بعد از 1 سالگی شیر گاو ندهید. شیر گاو آهن کافی ندارد. تا زمانی که به اندازه کافی غذای دیگر می خورند، نباید به نوزادان یک سالگی داده شود. همچنین مصرف زیاد شیر گاو از جذب آهن در بدن جلوگیری می کند. آهن برای ساخت گلبول های قرمز جدید لازم است.
- به کودک خود با غذاهای غنی از آهن تغذیه کنید. وقتی کودک شما غذاهای جامد می خورد، غذاهایی را انتخاب کنید که منابع خوبی از آهن هستند. اینها شامل غلات و غلات غنی شده با آهن، زرده تخم مرغ، گوشت قرمز، سیب زمینی، گوجه فرنگی و کشمش است.
نکاتی که به شما کمک می کند از ملاقات با پزشک فرزندتان بیشترین بهره را ببرید:
- قبل از بازدید، سؤالاتی را که می خواهید به آن ها پاسخ داده شود، یادداشت کنید.
- در ویزیت، نام تشخیص جدید و هر گونه دارو، درمان یا آزمایش جدید را یادداشت کنید. همچنین هر دستورالعمل جدیدی که پزشک شما برای فرزندتان به شما می دهد را یادداشت کنید.
- بدانید که چرا یک دارو یا درمان جدید تجویز می شود و چگونه به کودک شما کمک می کند. همچنین بدانید که چه عوارضی دارد.
- بپرسید که آیا می توان وضعیت فرزندتان را به روش های دیگری درمان کرد.
- بدانید چرا یک آزمایش یا روش توصیه می شود و نتایج چه معنایی می تواند داشته باشد.
- اگر فرزندتان قرار ملاقات بعدی دارد، تاریخ، زمان و هدف آن ملاقات را یادداشت کنید.
